Αυτή την εποχή στη φύση της Ψίνθου κυριαρχεί το πράσινο των θάμνων και των δέντρων λόγο των βροχοπτώσεων και της υγρασίας. Όπως στις αρχές του Φθινοπώρου
έτσι και τώρα στο τέλος της αυτή η εποχή μας χαρίζει ορισμένα άγρια φρούτα. Τα άγρια φρούτα του Νοέμβρη δεν είναι άλλα από τα γνωστά σε όλους κούμαρα.
Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι στο άκουσμα και μόνο της ονομασίας του φυτού αυτού εκφράζουν χλευαστικά σχόλια. Αυτό οφείλεται στη γνωστή φράση «..είναι για τα κούμαρα» η οποία χρησιμοποιείται υποτιμητικά (σύμφωνα με το wiki-λεξικό) «για όποιον φτάνει αργά και έχει τελειώσει το γεύμα κάποιας εκδήλωσης, επειδή τα κούμαρα είναι νόστιμα αλλα δύσπεπτα και δεν τα καταναλώνει κανείς».
Το παρακάτω κείμενο ίσως αλλάξει λίγο την άποψη σας για το φυτό αυτό και τους καρπούς του.
Το φυτό και ο καρπός
Τα κούμαρα είναι οι γευστικοί καρποί της κουμαριάς, ενός άγριου φυτού που δεν ρίχνει ποτέ τα φύλλα του (αειθαλής θάμνος).
Υπάρχει στις περισσότερες μεσογειακές χώρες. Στον Ελλαδικό χώρο την συναντάμε σε ξερά και πετρώδη μέρη σε θαμνώδεις εκτάσεις ή δάση. Στη χώρα μας συναντάται σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά σε δύο είδη, κουμαριά (Arbutus unedo) και αγριοκουμαριά ή ελαφοκουμαριά (Arbutus andrachne). Στην Ελλάδα και την Ρόδο είναι συνήθως θάμνος που μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 3 μέτρα ενώ στο εξωτερικό η κουμαριά καλλιεργείται και ως δέντρο για καλλωπιστικούς λόγους.
Το πρώτο είδος η κουμαριά (Arbutus unedo) είναι θάμνος με μακρόστενα γυαλιστερά φύλλα. Φτάνει σε ύψος συνήθως τα 2 ή 3 μέτρα ενώ σπάνια μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 10 μέτρα ! Το δεύτερο είδος η αγριοκουμαριά (Arbutus andrachne) είναι θάμνος με αραιά κλαδιά και πιο φαρδυά φύλλα ενώ έχει κορμό λείο με χαρακτηριστικό κοκκινωπό χρώμα.
Τα άνθη της κουμαριάς είναι λευκά ή λευκά που τείνουν προς ρόζ και εμφανίζονται μέσα του Φθινοπώρου. Η ανθοφορεία του φυτού ξεκινάει Οκτώβρη - Νοέμβρη. Πολλές φορές μπορεί να δούμε άνθη και καρπούς μαζί, αυτό οφείλεται στο ότι οι καρποί ωριμάζουν σχεδόν ένα χρόνο μετά την ανθοφορία !
Ο καρπός είναι σφαιρικός και σαρκώδης με κοκκώδη επιφάνεια, έχει γλυκιά γεύση και εσωτερικά περιέχει μικρά κουκούτσια. Οι καρποί έχουν πρασινοκίτρινο χρώμα αρχικά, καθώς ωριμάζουν παίρνουν πορτοκαλί χρώμα και όταν είναι ώριμοι πια αποκτούν ένα ιδιαίτερο κόκκινο ζωντανό χρώμα.
Για να καταναλωθεί ο καρπός πρέπει να είναι κατακόκκινος, και μαλακός στην αφή. Αν ο καρπός δεν έχει ωριμάσει τότε η γεύση είναι πικρή και στυφή ενώ αν είναι υπερώριμος η γεύση δεν είναι καλή σημάδι ότι αρχίζει να χαλάει. Όταν ο καρπός είναι ώριμος μπορεί να καταστραφεί εύκολα και μόνο με το άγγιγμα του χεριού, έτσι πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί κατά την συγκομιδή και μεταφορά. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που τα κούμαρα δεν έχουν βρει εμπορική εκμετάλλευση - ως φρούτα - αν και χρησιμοποιούνται στη γαστρονομία, στην οινολογία ακόμα και στη παρασκευή φαρμάκων.
Τα κούμαρα είναι επίσης αγαπημένη τροφή αρκετών πτηνών και ζώων (κοτσύφια,αγριογούρουνα,αρκούδες κ.α). Ο Αριστοφάνης μάλιστα στην κωμωδία του «Όρνιθες» χαρακτηρίζει τα κοτσύφια ως «κουμαροφάγα».
Ετυμολογία
Ετυμολογικά, η λέξη «κούμαρο» που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι η μετάλλαξη της λέξης «κούμαρον» από τα μεσαιωνικά χρόνια, η οποία βασίζεται στην αρχαία ελληνική λέξη «κόμαρος» που ήταν και η πρώτη ονομασία του καρπού της Κουμαριάς στα Ελληνικά. Στα λατινικά η ονομασία του φυτού (κουμαριά) είναι «Arbutus unedo». Arbutos (Άρβουτος) είναι η το γένος του φυτού ενώ το unedo προέρχεται από το «unum edo» που σημαίνει «τρώω μόνο ένα» και αυτό ίσως γιατί ορισμένοι είχαν και έχουν την άποψη ότι δεν είναι καλό να καταναλώνουμε μεγάλο αριθμό κούμαρων, μια άλλη εκδοχή είναι ότι οι καρποί είναι μέτριας γευστικότητας ενώ μια τρίτη εκδοχή είναι ίσως ότι τα κούμαρα όταν είναι ώριμα είναι τόσο ωραία στην όψη που έτρωγαν μόνο ένα για να μην χαλάσουν την ομορφιά τους. Το δε όνομα της αγριοκουμαριάς «Arbutus andrachne» είναι συνδιασμός του γένους Arbutos (Άρβουτος) και του ονόματος Aνδράχνη (Αδράχνη άλλο όνομα για το ποώδες φυτό Αντράκλαγλυστρίδα).
Με βάση την παραπάνω λατινική ονομασία η Κουμαριά (Arbutus unedo) και η Αγριοκουμαριά (Arbutus andrachne) κατατάσονται από τους βοτανολόγους ως φυτά (θάμνοι) στην οικογένεια Ericaceae (Eρικίδες).
Οι διάφορες χρήσεις της κουμαριάς και των κούμαρων
• Ιατρική
Η κουμαριά είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τα φύλλα της κουμαριάς ως κατάπλασμα και τα κούμαρα για την αντιμετώπιση της θρομβοφλεβίτιδας ενώ μόλις 60 χρόνια πριν απομονώθηκαν από τα κούμαρα οι πρώτες «κουμαρίνες» βάση των σημερινών αντιπηκτικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται κατά των θρομβώσεων. Στην αρχαιότητα επίσης τα φύλλα της κουμαριάς χρησιμοποιούνταν και ως αντισηπτικά πάνω στις πληγές. Το αφέψημα από τα φύλλα της κουμαριάς έχει αντισηπτικές ιδιότητες για το ουροποιητικό σύστημα (περιέχει τανίνες).
• Οινολογία
Από τα κούμαρα παρασκευάζονται τσίπουρο, λικέρ και κονιάκ. Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας μάλιστα η παρασκευή ποτών αυτού του είδους από κούμαρα είναι μακροχρόνια παράδοση. Στο διαδίκτυο υπάρχουν διάφορες συνταγές παρασκευής των παραπάνω ποτών από κούμαρα.
• Γαστρονομία
Τα κούμαρα χρησιμοποιούνται ευρέως στην γαστρονομία (μαγειρική - ζαχαροπλαστική). Από τα κούμαρα μπορούν να παρασκευαστούν πολύ νόστιμες μαρμελάδες. Ολόκληρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορα είδη σαλατών, σε διάφορα φαγητά και γλυκά ενώ είναι ωραία και στον στολισμό ενός πιάτου. Θα βρείτε άπειρες συνταγές με κούμαρα με μια αναζήτηση στο διαδίκτυο.
• Μελισσοκομία
Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι στο άκουσμα και μόνο της ονομασίας του φυτού αυτού εκφράζουν χλευαστικά σχόλια. Αυτό οφείλεται στη γνωστή φράση «..είναι για τα κούμαρα» η οποία χρησιμοποιείται υποτιμητικά (σύμφωνα με το wiki-λεξικό) «για όποιον φτάνει αργά και έχει τελειώσει το γεύμα κάποιας εκδήλωσης, επειδή τα κούμαρα είναι νόστιμα αλλα δύσπεπτα και δεν τα καταναλώνει κανείς».
Το παρακάτω κείμενο ίσως αλλάξει λίγο την άποψη σας για το φυτό αυτό και τους καρπούς του.
Το φυτό και ο καρπός
Τα κούμαρα είναι οι γευστικοί καρποί της κουμαριάς, ενός άγριου φυτού που δεν ρίχνει ποτέ τα φύλλα του (αειθαλής θάμνος).
Υπάρχει στις περισσότερες μεσογειακές χώρες. Στον Ελλαδικό χώρο την συναντάμε σε ξερά και πετρώδη μέρη σε θαμνώδεις εκτάσεις ή δάση. Στη χώρα μας συναντάται σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά σε δύο είδη, κουμαριά (Arbutus unedo) και αγριοκουμαριά ή ελαφοκουμαριά (Arbutus andrachne). Στην Ελλάδα και την Ρόδο είναι συνήθως θάμνος που μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 3 μέτρα ενώ στο εξωτερικό η κουμαριά καλλιεργείται και ως δέντρο για καλλωπιστικούς λόγους.
Το πρώτο είδος η κουμαριά (Arbutus unedo) είναι θάμνος με μακρόστενα γυαλιστερά φύλλα. Φτάνει σε ύψος συνήθως τα 2 ή 3 μέτρα ενώ σπάνια μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 10 μέτρα ! Το δεύτερο είδος η αγριοκουμαριά (Arbutus andrachne) είναι θάμνος με αραιά κλαδιά και πιο φαρδυά φύλλα ενώ έχει κορμό λείο με χαρακτηριστικό κοκκινωπό χρώμα.
Τα άνθη της κουμαριάς είναι λευκά ή λευκά που τείνουν προς ρόζ και εμφανίζονται μέσα του Φθινοπώρου. Η ανθοφορεία του φυτού ξεκινάει Οκτώβρη - Νοέμβρη. Πολλές φορές μπορεί να δούμε άνθη και καρπούς μαζί, αυτό οφείλεται στο ότι οι καρποί ωριμάζουν σχεδόν ένα χρόνο μετά την ανθοφορία !
Ο καρπός είναι σφαιρικός και σαρκώδης με κοκκώδη επιφάνεια, έχει γλυκιά γεύση και εσωτερικά περιέχει μικρά κουκούτσια. Οι καρποί έχουν πρασινοκίτρινο χρώμα αρχικά, καθώς ωριμάζουν παίρνουν πορτοκαλί χρώμα και όταν είναι ώριμοι πια αποκτούν ένα ιδιαίτερο κόκκινο ζωντανό χρώμα.
Για να καταναλωθεί ο καρπός πρέπει να είναι κατακόκκινος, και μαλακός στην αφή. Αν ο καρπός δεν έχει ωριμάσει τότε η γεύση είναι πικρή και στυφή ενώ αν είναι υπερώριμος η γεύση δεν είναι καλή σημάδι ότι αρχίζει να χαλάει. Όταν ο καρπός είναι ώριμος μπορεί να καταστραφεί εύκολα και μόνο με το άγγιγμα του χεριού, έτσι πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί κατά την συγκομιδή και μεταφορά. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που τα κούμαρα δεν έχουν βρει εμπορική εκμετάλλευση - ως φρούτα - αν και χρησιμοποιούνται στη γαστρονομία, στην οινολογία ακόμα και στη παρασκευή φαρμάκων.
Τα κούμαρα είναι επίσης αγαπημένη τροφή αρκετών πτηνών και ζώων (κοτσύφια,αγριογούρουνα,αρκούδες κ.α). Ο Αριστοφάνης μάλιστα στην κωμωδία του «Όρνιθες» χαρακτηρίζει τα κοτσύφια ως «κουμαροφάγα».
Ετυμολογία
Ετυμολογικά, η λέξη «κούμαρο» που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι η μετάλλαξη της λέξης «κούμαρον» από τα μεσαιωνικά χρόνια, η οποία βασίζεται στην αρχαία ελληνική λέξη «κόμαρος» που ήταν και η πρώτη ονομασία του καρπού της Κουμαριάς στα Ελληνικά. Στα λατινικά η ονομασία του φυτού (κουμαριά) είναι «Arbutus unedo». Arbutos (Άρβουτος) είναι η το γένος του φυτού ενώ το unedo προέρχεται από το «unum edo» που σημαίνει «τρώω μόνο ένα» και αυτό ίσως γιατί ορισμένοι είχαν και έχουν την άποψη ότι δεν είναι καλό να καταναλώνουμε μεγάλο αριθμό κούμαρων, μια άλλη εκδοχή είναι ότι οι καρποί είναι μέτριας γευστικότητας ενώ μια τρίτη εκδοχή είναι ίσως ότι τα κούμαρα όταν είναι ώριμα είναι τόσο ωραία στην όψη που έτρωγαν μόνο ένα για να μην χαλάσουν την ομορφιά τους. Το δε όνομα της αγριοκουμαριάς «Arbutus andrachne» είναι συνδιασμός του γένους Arbutos (Άρβουτος) και του ονόματος Aνδράχνη (Αδράχνη άλλο όνομα για το ποώδες φυτό Αντράκλαγλυστρίδα).
Με βάση την παραπάνω λατινική ονομασία η Κουμαριά (Arbutus unedo) και η Αγριοκουμαριά (Arbutus andrachne) κατατάσονται από τους βοτανολόγους ως φυτά (θάμνοι) στην οικογένεια Ericaceae (Eρικίδες).
Οι διάφορες χρήσεις της κουμαριάς και των κούμαρων
• Ιατρική
Η κουμαριά είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τα φύλλα της κουμαριάς ως κατάπλασμα και τα κούμαρα για την αντιμετώπιση της θρομβοφλεβίτιδας ενώ μόλις 60 χρόνια πριν απομονώθηκαν από τα κούμαρα οι πρώτες «κουμαρίνες» βάση των σημερινών αντιπηκτικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται κατά των θρομβώσεων. Στην αρχαιότητα επίσης τα φύλλα της κουμαριάς χρησιμοποιούνταν και ως αντισηπτικά πάνω στις πληγές. Το αφέψημα από τα φύλλα της κουμαριάς έχει αντισηπτικές ιδιότητες για το ουροποιητικό σύστημα (περιέχει τανίνες).
• Οινολογία
Από τα κούμαρα παρασκευάζονται τσίπουρο, λικέρ και κονιάκ. Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας μάλιστα η παρασκευή ποτών αυτού του είδους από κούμαρα είναι μακροχρόνια παράδοση. Στο διαδίκτυο υπάρχουν διάφορες συνταγές παρασκευής των παραπάνω ποτών από κούμαρα.
• Γαστρονομία
Τα κούμαρα χρησιμοποιούνται ευρέως στην γαστρονομία (μαγειρική - ζαχαροπλαστική). Από τα κούμαρα μπορούν να παρασκευαστούν πολύ νόστιμες μαρμελάδες. Ολόκληρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορα είδη σαλατών, σε διάφορα φαγητά και γλυκά ενώ είναι ωραία και στον στολισμό ενός πιάτου. Θα βρείτε άπειρες συνταγές με κούμαρα με μια αναζήτηση στο διαδίκτυο.
Η κουμαριά είναι μελισσοκομικό φυτό, τα άνθη της δίνουν γύρη και νέκταρ. Το μέλι από κουμαριά είναι μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας (πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και βιταμίνες), έχει πικρή έως πικρόγλυκη γεύση και λέγεται ότι βοηθάει στη ρύθμιση της χοληστερίνης. Το μέλι κουμαριάς είναι από τα μέλια με τις λιγότερες θερμίδες.
• Γεωτεχνική - Συγκράτηση εδάφους
Η κουμαριά είναι ιδανικός θάμνος για την συγκράτηση του εδάφους. Σε περιοχές όπου υπάρχουν προβλήματα από διάβρωση του εδάφους το πλούσιο ριζικό σύστημα των κουμαριών κρατάει το έδαφος, διαχειρίζεται την υγρασία του εδάφους και εμποδίζει το νερό να παρασύρει τα χώματα από τις πλαγιές. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι κουμαριές βρίσκονται συνήθως στα βουνά και τις πλαγιές.
• Διακόσμιση
Το φυτό χρησιμοποιείται από τους διακοσμητές και τους σχεδιαστές χώρων για διακοσμητικούς λόγους. Χρησιμοποιείται ως έχει δηλαδή ως θάμνος ή ως δέντρο σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους με κατάλληλες συνθήκες. Επίσης τα κλαδιά και ο κορμός της κουμαριάς χρησιμοποιούνται στη διακόσμηση. Μάλιστα τα Χριστούγεννα αρκετοί είναι εκείνοι οι οποίοι χρησιμοποιούν κλαδιά κουμαριάς σε διάφορους χριστουγεννιάτικους στολισμούς.
↪ Αναρτήθηκε: 14 Νοεμβρίου 2014 :: Αναγνώστηκε: 14803 φορές