
Με την έλευση της Καθαρής Δευτέρας τελειώνουν οι Απόκριες και ταυτόχρονα αρχίζει η Σαρακοστή για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Η Δευτέρα αυτή ονομάζεται “Καθαρή” ή “Καθαρά” γιατί συμβολίζει την κάθαρση των Χριστιανών μέσω της νηστείας σωματικά αλλά και πνευματικά θέλοντας να θυμίσει στους πιστούς τις 40 ημέρες που πέρασε ο Χριστός στην έρημο.
Κάθε Καθαρή Δευτέρα συνηθίζεται ο κόσμος να πηγαίνει στην εξοχή, να τρώει νηστίσιμα φαγητά και να διασκεδάζει πετώντας χαρταετό. “Κούλουμα” είναι μια λέξη που επικράτησε και στην Ελλάδα για την συγκεκριμένη ημέρα που όμως έχει Λατινική προέλευση.
Από τα Βυζαντινά χρόνια η Καθαρή Δευτέρα σημαίνει ημέρα κάθαρσης αλλά και χαράς, διασκέδασης. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους την ημέρα αυτή συνηθίζονταν πέραν της νηστείας και διάφορα δρώμενα με έμφαση στο τραγούδι. Οι Βυζαντινοί ονόμαζαν τη Καθαρή Δευτέρα ως “Απόθεση” (ή “Απόδοση”).
Η Ρόδος ήταν μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και η μέρα αυτή δεν μπορεί παρά να εορταζόταν το ίδιο και στο νησί. Βέβαια μετά τη πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η Ρόδος πέρασε σε χέρια διάφορων ξένων κατακτητών αλλά ο πληθυσμός της έμεινε πάντα χριστιανικός.
Έτσι εορταζόταν παλαιότερα η Καθαρή Δευτέρα στη Ψίνθο
Στην Ψίνθο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η κοινωνία της εποχής έβγαινε από μια δύσκολη περίοδο της ιστορίας όπου ο κόσμος είχε περάσει κακουχίες πείνα και δυστυχίες. Τα έθιμα όμως αυτά των διάφορων χριστιανικών εορτών παρέμειναν παρά όλες τις δυσκολίες, ίσως μάλιστα να ήταν πιο κοντά στον Βυζαντινό νόημα του εορτασμού της Καθαρής Δευτέρας. Μαζί με τα χριστιανικά, έμεινε και το έθιμο του πετάγματος του χαρταετού που έχει τις ρίζες του στις χώρες τις ανατολής όπως η Κίνα ενώ δείγματα προσπαθειών κατασκευής αετών υπάρχουν και στην αρχαία Ελλάδα (Αρχύτας 440 - 360 π.Χ μαθητής του Πυθαγόρα που ασχολήθηκε με τις πτήσεις).
Η Καθαρή Δευτέρα τότε στη Ψίνθο εορταζόταν με σύναξη γύρο από το οικογενειακό σαρακοστιανό τραπέζι που περιελάμβανε ελιές, ντομάτα, βραστές πατάτες ή όσπρια. Τα ψάρια και θαλασσινά που συνηθίζουμε να τρώμε όλοι σήμερα, εκείνη την εποχή δεν ήταν ήταν η βάση του τραπεζιού της Καθαρής Δευτέρας, αν και ψαράδες κατάφερναν να έρχονται στη Ψίνθο από τα παραλιακά μέρη του νησιού μέσα από τους στενούς χωματόδρομους της εποχής.
Προτού όμως φάνε τα σαρακοστιανά οι οικογένειες, οι γυναίκες της εποχής τη Καθαρή Δευτέρα τότε στη Ψίνθο γιόρταζαν με ένα “περίεργο” τρόπο. Οι γυναίκες μαζεύονταν στα ποτάμια και στις βρύσες του χωριού - όπως το Φασούλι και τη “Βρύση” κάτω από το σημερινό Δημοτικό σχολείο – όπου εκεί η κάθε μία έφερνε μαζί της τα οικιακά μαγειρικά της σκεύη, τις κατσαρόλες δηλαδή (ή τις “τσούκες” στα Ψινθενά) για να τις πλύνουν όλες μαζί ! Εκείνη την εποχή ακόμα στα σπίτια δεν υπήρχε ούτε νερό, ούτε ηλεκτρικό ρεύμα, το πλύσιμο των μαγειρικών σκευών και των ρούχων γινόταν στις βρύσες και τα ποτάμια και ήταν μια επίπονη καθημερινή εργασία, απλά η ιδιαιτερότητα της ημέρας αυτής ήταν ότι όλες οι χωριανές πλύνανε μόνο τα μαγειρικά τους σκεύη, τα οποία εκείνη την εποχή από τα μαγειρέματα όλης της χρονιάς μαύριζαν από το κάψιμο της φωτιάς μιας και τα περισσότερα φαγητά γινόταν σε φωτιά από ξύλα ή τους παραδοσιακούς εξωτερικούς φούρνους της εποχής. Έτσι την Καθαρή Δευτέρα οι γυναίκες έτριβαν τις κατσαρόλες τους μέχρι να φύγει όλη η μαυρίλα. Το τρίψιμο γινόταν με το σαπούνι της εποχής και στάχτη !
Παράλληλα συνηθιζόταν την ημέρα αυτή όποιος χωριανός ήθελε και είχε κέφι να πηγαίνει στη πλατεία του χωριού και να τραγουδάει ή να χορεύει “για το καλό” της ημέρας μασκαρεμένος, αν και οι απόκριες είχαν τελειώσει ουσιαστικά από την προηγούμενη ημέρα Κυριακή. Μάλιστα υπήρχαν και ορισμένα άτομα τότε που φρόντιζαν να μασκαρεύονται κάθε χρόνο την ημέρα εκείνη. Για τους πιο νέους η ημέρα προσφερόταν και για το πέταγμα των αυτοσχέδιων χαρταετών που τότε δεν ήταν από ναύλον αλλά από διάφορα ανθεκτικά χαρτιά που προμηθεύονταν από τη Ρόδο ή καμιά φορά από πανιά ενώ ο σκελετός τους ήταν από καλάμια ή ελαφριά ξύλα.
Τελικά αυτό που μένει διαχρονικά από τα Βυζαντινά χρόνια ως σήμερα, είναι το νόημα της ημέρας, δηλαδή η πνευματική και σωματική κάθαρση και η προτροπή για διασκέδαση και χαρά !
Αναρτήθηκε απο : admin στις March 19, 2013